Excelsior werd opgericht op 23 juli 1902 door een groepje Kralingse vrienden dat regelmatig bijeenkwam op Woudestein om met elkaar te voetballen. Er is sinds de oprichting veel gebeurd in de historie van Excelsior. De club wordt vaak omschreven als ‘sympathiek, gemoedelijk en gezellig’. Excelsior mag dan al lang niet meer de club van oud papier zijn, de sfeer is amper veranderd. Bij Excelsior kun je in een gezellige ambiance genieten van leuk voetbal.
In 1902 was Excelsior een van de eerste arbeidersclubs. Tot dat moment was voetbal vooral een elitesport, maar vanaf de eeuwwisseling nam het aantal arbeidersclubs snel toe. Uiteraard werd Woudestein de thuisbasis van Excelsior, al speelde de club twee keer kort op een ander terrein. In 1906-1907 voetbalde de club op het Afrikaanderplein en van 1922 tot 1939 was het Toepad het terrein van Excelsior. Kort voor de oorlog, toen aan het Toepad een marinierskazerne werd gebouwd, verhuisde Excelsior terug naar het vertrouwde Woudestein.
Wie de historie van Excelsior op een rijtje zet, komt er snel achter dat de sportieve prestaties van Excelsior pieken en dalen kent. In 1946 en 1952 promoveerde Excelsior naar de eerste klasse KNVB. De eerste keer na een beslissingswedstrijd tegen VUC in de Kuip, die 52.000 toeschouwers trok. Na de invoering van het betaalde voetbal behaalde de club driemaal het kampioenschap in de eerste divisie (1974, 1979 en 2006) en promoveerde nog een aantal keer, om meestal niet lang daarna weer te degraderen. Te klein voor tafellaken, te groot voor servet.
Van de recente promoties was die van 2010 de meest bizarre, op een voor veel supporters en andere betrokkenen memorabele dag: zondag 16 mei 2010. Op Het Kasteel van Sparta was een plek in de Eredivisie inzet tijdens dit duel in de play-offs. Kort voor tijd openden de Spartanen de score, vanaf de aftrap was het echter Guyon Fernandez – die even daarvoor een strafschop had gemist – die Excelsior in blessuretijd op 1-1 zette en zo promotie bewerkstelligde naar het hoogste niveau. In 2014 promoveerde Excelsior opnieuw. Op 18 mei van dat jaar bereikte Excelsior de Eredivisie ten koste van RKC Waalwijk. Vervolgens speelden de Kralingen vijf seizoenen op het hoogste niveau. Na de degradatie in 2019 lukte het in 2022 weer om te promoveren na een heuse play-off-thriller tegen ADO Den Haag.
Eén keer in de historie bereikte Excelsior de finale om de KNVB-beker, in 1930. Deze wedstrijd, tegen stadgenoot Feyenoord, werd met 1-0 verloren. Drie jaar eerder wonnen de roodzwarten wel met 5-0 van Feyenoord toen de Zilveren Bal de inzet was. Deze triomf was meteen een van de grootste successen van voor de Tweede Wereldoorlog. In het seizoen 2014-2015 kwam Excelsior tot de halve finale van het bekertoernooi, maar FC Groningen versperde de weg naar de finale in de Kuip.
Met minimale middelen en een maximum aan creativiteit wist Excelsior zich gedurende de historie in leven te houden. Altijd wist de club zichzelf te bedruipen. De verpersoonlijking van dit beleid is ‘Mister Excelsior’ Henk Zon. Een kwart eeuw lang, van 1952 tot 1977, was hij voorzitter. Na elke toespraak haalde Henk Zon zijn bolhoed tevoorschijn om geld op te halen. En niemand die hem durfde te weigeren. Als bestuurder van de KNVB ging hij bovendien vaak op reis met het Nederlands elftal. Na het banket ging hij dan staan, zong het clublied van Excelsior en bracht lootje voor het Bouwfonds aan de man. In 1977 zette ‘Henri Soleil’ met het Rotte’s Mannenkoor ‘Ferme jongens, stoere knapen’ zelfs op de plaat.
Het leverde Excelsior veel broodnodige guldens op. Maar zijn meest besproken actie was het inzamelen van oud papier. Met een halfversleten busje ging een groepje vrijwilligers wekelijks op pad om op vaste adressen oude kranten, folders e.d. op te halen. Het leverde Excelsior jaarlijks duizenden guldens op en een imago als oud papier club. Het oud papier was voor Excelsior letterlijk bankpapier. Eenmaal voorzitter af, ging Henk Zon vaak persoonlijk met de inzamelaars op pad. Toen hij met hen op een adres kwam waar de oude kranten tot het plafond lagen opgestapeld, draaide hij zich lachend om naar de anderen: ‘Bel Jaap Bontenbal, we kunnen Cruijff kopen!’
Ondanks de moeizame financiële positie en de steeds verder teruglopende toeschouwersaantallen zijn de bestuurders van Excelsior altijd vooruitstrevend geweest. Toen de KNVB halverwege de jaren vijftig halsstarrig bleef weigeren betalingen in het voetbal toe te staan, nam Zon samen met Aad Libregts en bestuurders van Feyenoord, Sparta en ADO het initiatief om met bondsvoorzitter Hopster over de situatie te gaan praten. ‘We leven in een materialistische wereld’, schreef Zon in zijn dagboek nadat Excelsior-speler Aad Bak hem duidelijk had gemaakt dat hij voor geld zou vertrekken naar de Profclub Rotterdam. ‘Geld is troef en de KNVB zal eraan moeten.’ In augustus 1954 ging de bondsvergadering akkoord en was betaald voetbal een feit.
Niet alleen in dat opzicht speelden de Kralingers een voortrekkersrol. Excelsior was in 1958 ook de eerste club in Nederland met een overdekte staantribune. Leden zorgden voor het geld en een groep ijverige vrijwilligers voor de bouw. Later, in 1974, was Excelsior ook een van de eerste clubs met shirtreclame. Tegen de toen geldende regels in, zette de club een ‘A’ op het shirt. Die letter stond zogenaamd voor ‘A-elftal’, maar in werkelijkheid voor ‘Akai’, het bedrijf van suikeroom Rob Albers. De A werd uiteindelijk verboden en het zou tot 1982 duren voor shirtreclame werkelijk werd ingevoerd. De naam Akai zou tot 2000 de shirts van Excelsior sieren.
De tijden van armoede zijn voorbij. Nadat Excelsior begin jaren negentig bijna ter ziele was gegaan, verging het de club onder leiding van voorzitter Martin de Jager steeds beter. Belangrijke winstpunten waren de bouw van het moderne stadion en de samenwerking met Feyenoord. Dat laatste idee was niet nieuw. In 1979 al sloten Excelsior-voorzitter Jaap Bontenbal en Feyenoord-manager Peter Stephan een soortgelijke overeenkomst. De losvaste relatie die sindsdien tussen beide clubs bestond, werd in 1996 bezegeld met een structurele samenwerking. Deze zou tot de zomer van 2015 duren.
Het creatief omgaan met minimale middelen, de vindingrijkheid van de bestuurders en de ontspannen sfeer binnen de club – het heeft er allemaal toe bijgedragen dat Excelsior Rotterdam anno nu bij veel mensen een positief gevoel oproept. Excelsior kan niet alleen terugkijken op een mooie en roemrijke historie, met de nieuwbouwplannen voor het van Donge & De Roo Stadion, die samen met de gemeente worden uitgewerkt, kijkt de club vol vertrouwen naar de toekomst.
Met de Excelsior Foundation manifesteert Excelsior zich bovendien nadrukkelijk op maatschappelijk gebied in de gebieden Kralingen Crooswijk, Noord, Prins Alexander en Hillegersberg Schiebroek. Ook heeft ‘dé ster van Kralingen’ een eigen kidsclub, een bloeiende jeugdafdeling en een succesvolle businessclub. Naast een trouwe vaste achterban richt Excelsior zich nadrukkelijk op het aantrekken van ‘nieuw’ publiek.
Zoals Henk Zon ooit zong: ‘En met blijheid in het hart – Strijden wij voor rood en zwart – Voor de roem van ons Excelsior’.
Meer historische verhalen zijn te vinden in de serie Blog 115 jaar. Het eerste deel over de oprichting staat hier en eronder kun je verder klikken naar andere delen uit deze serie. Deze verhalen zijn ook in boekvorm verschenen.
Ferme jongens, stoere knapen
Ons lokt het vrije voetbalveld
Waar je vreugd en vrolijkheid kunt rapen
En je door geen zorgen wordt gekweld
Als het sein voor de strijd wordt gegeven
Trouw zijn wij dan allemaal present
Voor de club onze krachten te geven
Ja, dan zijn wij in ons element
Wij gaan naar het terrein, naar ons Woudestein
Waar de Excelsiorvlag waait in de wind
En wij vinden het fijn als we daar maar zijn
Want daar is eenieder goed gezind
Daar heerst altijd weer een gezonde sfeer
Daar is vreugd en nimmer klinkt gemor
En met blijheid in ons hart
Strijden wij voor rood en zwart
Voor de roem van ons Excelsior
En met blijheid in ons hart
Strijden wij voor rood en zwart
Voor de roem van ons Excelsior
Ferme jongens, stoere knapen
De sport eist kerels van stavast
Duffe dromers die maar staan te slapen
Vormen iets dat bij ons spel niet past
Wie zijn kracht energiek ons wil geven
Wie een vent is waar echt pit in zit
Wie naar ´t hoogste steeds met ons wil streven
Die is welkom als Excelsiorlid
Tekst Toon Kenters, muziek Willy Schootemeijer
do 14 maart 2024
Maandagavond 18 maart is de documentaire ‘De Kampioenen van ‘74’ voor het eerst te zien op…
Lees meervr 17 november 2023
De documentaire ‘Vooruit naar vroeger’ vertelt het bijzondere verhaal van Trudy Bak, kleindochter van Jan Bak…
Lees meer